Winterzonnewende
21 December: de kortste dag van het jaar, de langste nacht. Je zou het misschien niet verwachten, maar voor de moestuin is het op 21 december in feite Oud en Nieuw. Dat zit zo.
Om te kunnen groeien hebben alle bomen en planten, dus ook bietjes en spinazie, vier dingen nodig om te kunnen groeien: aarde om in te wortelen, water om met hun wortels te drinken, warmte en licht. Als er één ding ontbreekt kan geen plant leven, laat staan groeien. En dat geldt dus ook voor bietjes, spinazie en alle andere gewassen in de moestuin.
Zonder daglicht geen groente dus. Op de kortste dag is er maar heel weinig licht, dus ook maar weinig groeikans. In december komt de zon maar kort en laag boven de horizon. De moestuin ligt al zo’n beetje in winterslaap, want het is lang nacht. Tot 21 december worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Vanaf 21 december is het precies andersom: de dagen worden langer en de nachten korter. Dat gaat door tot 21 juni en daarna keert het weer om. Elk jaar weer. Daarom heet 21 december Winterzonnewende en 21 juni Zomerzonnewende.
Maar hoe zit het dan met kou en warmte? Als je goed oplet, valt je op dat de temperatuur achterloopt bij het licht. Op de kortste dag is het vaak nog lang niet de koudste dag van het jaar. En op 21 juni is het vaak nog niet maximaal heet, dat komt pas in juli en augustus. Dit heeft ermee te maken dat de temperatuur met vertraging reageert op de toename of afname van licht. Door steeds minder en korter zonlicht (van zomer via herfst naar winter) koelt de aarde langzaam af. Door toenemend zonlicht (van winter via lente naar zomer) warmt de aarde langzaam op. Daardoor is de winter vaak pas in januari of februari op z’n koudste (terwijl gek genoeg de dagen dan al veel langer zijn dan in december).
De zon bepaalt dus het ritme, van het licht en ook van de warmte die daarop volgt. Daarom is de Winterzonnewende op 21 december voor mij het einde van het oude moestuinseizoen en het begin van het nieuwe.
Winter Molentuin tips
Tip 1: geef de moestuin rust
Gun de moestuin en de grond haar winterslaap. Doe liever niks meer met de bodem. Oogst af en toe wat je nog hebt staan aan kool (bijvoorbeeld boerenkool, spruitjes, veldsla of winterpostelein). Doe dat het liefst alleen bovengronds (dus laat de plantenwortels in de grond zitten).
Tip 2: bestel nu de zaden van wat je komend seizoen wilt verbouwen
De winter is de beste periode om je nieuwe seizoen te plannen. Wat ga je volgend jaar zaaien en planten? Check welke zaden je nog in huis hebt en of ze volgend jaar nog genoeg kiemkracht hebben (de houdbaarheid staat op het zakje). Moet je zaden bijkopen? Bestel ze dan alvast: de meeste leveranciers hebben nu nog alles in voorraad (vanaf eind januari raken soms soorten uitverkocht). Voor biologische zaden : bestel online op De bolster, of bij zaadhandel vreeken.
Tip 3: maak een vruchtwisselingsschema
Plan de indeling van je moestuin voor komend seizoen. Het beste is als je elk jaar iets anders op een bepaald stukje grond zet. Dus waar afgelopen seizoen kool stond, zet je volgend seizoen iets anders. Het beste werkt als je je tuin indeelt in vakken en elk jaar doorschuift. Wat in jaar 1 in vak A stond, komt in jaar 2 in vak B en in jaar 3 in vak C. Het doorschuiven heet vruchtwisseling. Je voorkomt daarmee dat de bodem uitgeput raakt en zorgt ervoor dat er minder kans is op ziekte in je groentegewassen. Een vruchtwisselingsschema kan best een hele puzzel zijn. De volgende keer geef ik daar tips over.
Tip 4: onderhoud je gereedschap (en andere klussen)
Ook onderhoud van gereedschap en klussen aan de schuur of bijvoorbeeld je koude bak of kasje, zijn typisch klusjes voor in de winter. Op het land is immers niet veel te doen, dus tijd zat.
Molentuintips
21 december 2020
Herman(Jan)